'Het mooist is als je de leerling echt verder kunt helpen'

Hoe kijkt Richard Brandsma tegen de inzet van het Cito Volgsysteem VO aan? En hoe maakt hij voor zijn leerlingen het verschil? Dit en meer vroegen we deze enthousiaste docent van stichting Het Rhedens tijdens een gesprek over hoe Cito hem ondersteunt.

Richard Brandsma (26 jaar) werkt al 6 jaar voor stichting Het Rhedens, eerst in Rozendaal, nu in Dieren. Daar is hij werkzaam als gymdocent en Cito-coördinator. “Ik mag ervoor zorgen dat het volgen van leerlingen in leerjaar 1, 2 en 3 netjes georganiseerd wordt, dat er vervolgens iets gedaan wordt met de resultaten en de coaches erover in gesprek gaan met de leerlingen.” Het Rhedens is een school voor voortgezet onderwijs met drie locaties: Het Rhedens Dieren, Het Rhedens Rozendaal en Het Rhedens De Tender. In Dieren, een grote school vlakbij het station, kunnen leerlingen kiezen voor vmbo basisberoepsgerichte, kaderberoepsgerichte en theoretische leerweg, havo of vwo.

Hoe ben je in de rol van coördinator volgsysteem gerold?

“Eerst hadden we een onderbouw met alleen een vmbo bb, vmbo kb en vmbo tl. Nu hebben we ook dakpanklassen voor vmbo bb/kb, vmbo kb/tl, vmbo tl/havo en havo/vwo om leerlingen zo goed mogelijk op het juiste niveau te plaatsen. De vraag was: hoe gaan we die determineren? Naast de cijfers in Magister die daarvoor bepalend zijn, toen zijn we getipt over het Cito Volgsysteem. Na goed overleg met de educatief adviseur van Cito, is besloten daarmee te gaan werken. Vanwege de betrokkenheid bij die gesprekken ben ik toen door de afdelingsleider gevraagd om dit te gaan coördineren.”

‘Maandag, dinsdag en woensdag Toets 0 afgenomen, woensdagavond al alle rapportages in Magister’

Hoe zijn jullie begonnen met het volgen van jullie leerlingen?

“We zijn in de coronatijd begonnen met het werken met de toetsen van het volgsysteem. Dit is nu dus het derde jaar dat we ermee werken. We zijn toen vanwege het hybride onderwijs begonnen op papier af te nemen. Eén keer”, vertelt Richard met een veelbetekenende grijns. “Dat was wel te doen hoor, maar digitaal is veel gemakkelijker. Op school hebben alle leerlingen namelijk een Chromebook, ze konden daarmee op school gemakkelijk inloggen en ermee van start. Het papier werkte ook wel, maar 12 dozen met boekjes voor alle docenten, zorgen dat alles weer retour kwam, daarna het opsturen van de antwoordbladen… dat was een hele klus. Nu hebben we net maandag, dinsdag en woensdag voor de herfstvakantie Toets 0 afgenomen, toen kon ik woensdagavond al alle rapportages invoeren in Magister, docenten toegang geven tot de rapportages. Het is mooi dat docenten er direct iets mee kunnen doen. Dat vind ik veel gemakkelijker werken, dan 2 of 3 weken wachten op de rapportages.”

Wat waren de reacties van de docenten op de resultaten?

“De meeste docenten waren heel blij dat ik het allemaal zo snel had weggezet. Sommige collega’s missen soms een mailtje maar als je ze hier dan even bij helpt, komt het altijd goed,” zegt Richard. “Over het algemeen vinden ze het mooi om te zien dat er zo snel input is over de nieuwe leerlingen, vooral net na de start van het schooljaar. Dan staat er natuurlijk nog niet heel veel resultaten in Magister. Ook vanwege de leerlingbesprekingen die er deze week [Red. 4 november] weer gepland stonden. Dat de eerste resultaten dan binnen zijn, wordt dan als heel positief gezien.”

Waar worden de resultaten van het volgsysteem voor gebruikt?

“Naast determineren kijken we ook we naar klassen, waar ze minder op scoren, kunnen we daar wat mee. Scoren leerlingen bijvoorbeeld minder op wiskunde, dan schrijven we ze in voor een keuzeclinic wiskunde. Dat is zeg maar een extra uur wiskunde. Een remediërende les waarin de leerling wordt geholpen om te zien waar hij tegenaan loopt.” Daarmee zijn we begonnen nadat bekend is geworden dat leerlingen moeite hebben met basisvaardigheden. De extra wiskundeles is dus een beetje het resultaat van het NPO en vanwege corona, we gaan dat nu ook waarschijnlijk ook uitbreiden voor klassen waarin sprake is van achterstanden op andere kernvaardigheden.”

Wat betekent ‘echt oog hebben voor de leerling’ bij jullie op school?

“Voor mij en voor anderen op deze school betekent dit het gesprek aangaan met de leerling, ze laten weten dat ze gezien worden,” vertelt Richard. “Dat het niet alleen gaat over wat gaat goed, wat kan beter, maar ook over hoe voel je je. We werken hier met coaches. Dat is een beetje vergelijkbaar met wat de mentor doet. Maar in plaats van verantwoordelijk te zijn voor het welzijn van 30 leerlingen als mentor, ben ik nu coach voor ‘maar’ 15 leerlingen in 2 havo en vwo. Als coach heb je wekelijks contact met de leerlingen en hoor je wat er allemaal speelt. Dit doen we nu ook al voor het derde jaar en het werkt goed. Ik denk dat we daardoor ook kortere lijntjes hebben en eerder zicht hebben op problemen. We hebben hier vooral heel energieke leerlingen, maar in de motivatie hebben ze soms nog wel een handje nodig, zeg maar. Dat is per klas verschillend. In plaats van een mentoruur, hebben we nog wel een groepsuur waarin we klassen vooral helpen met de planning, leren leren en de groepsdynamiek. Dat soort zaken.”

Hoe bereiden jullie je leerlingen voor op de volgtoetsen?

“Tijdens de groepslessen nemen we de planning door. Dan horen ze wanneer ze worden afgenomen. De voorbereidende materialen [de Mentorles, red.] ontvangen ze van hun coach. Ze weten dus precies wat ze moeten doen. Als ze het niet serieus nemen, en een slecht resultaat halen, komen ze automatisch in zo’n clinic. De afgelopen jaren werd er vooral in vmbo basis nog wel eens met de pet naar gegooid, maar geleidelijk aan gaat het nu beter met de motivatie. Naderhand krijgen ze dan gesprekken met hun coach om te kijken naar de resultaten. De leerlingrapporten van het volgsysteem zijn daarbij heel handig, die spreken voor zich. Die bespreken de coaches vervolgens ook met de ouders in het driehoeksgesprek. Je hoeft de ouders dan ook verder niks uit te leggen, het is allemaal heel vanzelfsprekend. Daarnaast worden ook de mentorrapportages veel gebruikt. Omdat we voor bepaalde rapportages nog hulp nodig hebben, krijgen we 15 december een speciale training van Cito voor meer uitleg. We hebben ook twee kwaliteitsmedewerkers in dienst. Die maken en bekijken alle analyses. Daar schrijven ze een advies op dat in het MT wordt besproken en die gaan ermee naar de NPO-coördinator. Dit jaar ben ik ook benaderd om een stukje op het gebied van kwaliteitsbeleid te doen. En meer in te zoomen op de resultaten en wat gaan we er nu mee doen. Dat vind ik een hele mooie uitdaging.”

Ze kunnen zich niet op de Cito’s voorbereiden, die geven een eerlijk beeld. Ook voor ouders dus heel waardevol

Hoe ondersteunt het volgsysteem om de leerling verder te helpen?

“Het mooist is wel als je de leerling echt verder kunt helpen. Dat je uit het volgsysteem bevestigd krijgt, dat iemand - ondanks problemen - zich toch goed ontwikkelt. Of andersom: als een leerling er minder goed voor staat, je ontdekt via een Cito-toets dat ze veel meer kunnen dan ze laten zien. Bijvoorbeeld van een jongen die in de les heel erg de grenzen opzoekt, thuis geen zin heeft om te leren. Als je ze dan in het driehoeksgesprek kunt laten zien dat er echt veel meer in zit dan wat hij laat zien, doet dat niet alleen wat met de leerling, maar ook met de ouders. Mede daardoor en de dingen die hij en ik afgesproken heb, is er een knop omgegaan en is hij nu gemotiveerder. Ook in de les. Dat vind ik mooi. Ze kunnen zich niet op de Cito’s voorbereiden, die geven gewoon een heel eerlijk beeld. Daarom is het ook voor ouders een heel waardevol instrument.”

Hoe ben je nog meer betrokken bij Cito?

“Ik heb meegedacht aan de ontwikkeling van een nieuw instrument voor ‘studievaardigheden’. Onze school was niet een van de pilotscholen. Vanuit mijn rol als Cito-coördinator was ik daarvoor benaderd en heb ik mee mogen denken met de projectleider over hoe dit eruit zou moeten zien. Ik vond het leuk om aan te geven dit kan beter. Zo zat ik in een groep met iemand uit Groningen en Deventer geloof ik en hadden we om de 3 of 4 weken een Teams-meeting om een opdracht te bespreken. Bijvoorbeeld: hoe ga je leerlingen iets vragen om te doen. Heel wisselend was het, heel leuk. Dat meedenken over het onderwijs van morgen ligt me wel. Ik ben niet zo’n iemand voor het stilzitten.”

Voor 3 vmbo overwegen we de CognitiQ in te zetten, daarmee besparen we ten opzichte van andere intelligentietesten

Wat gaat goed, wat kan beter in het volgen van leerlingen?

“Ik vind het volgen van leerlingen met jullie volgsysteem zo mooi omdat je daarin precies de ontwikkeling van 3 leerjaren kan zien. In 3 havo en 3 vwo blijven we Toets 3 inzetten. We overwegen om in 3 vmbo de CognitiQ in te zetten in plaats van Toets 3 van het volgsysteem. Daarmee kunnen we kijken als leerlingen opvallen wat hun werkelijke potentieel is en zouden we besparen ten opzichte van de inzet van een andere intelligentietest. Deze kunnen we zelf inzetten, en kost ook nog veel minder tijd. Dat lijkt me heel mooi voor het totaalplaatje. Wat ik nog mis, is dat een leerling zelf ook toegang moet krijgen en iets kan toevoegen aan zijn resultaten: een toelichting of zo of een doorvertaling in wat zijn of haar ontwikkelpunten zijn. Voor de rest ben ik heel tevreden over hoe het systeem in elkaar zit. Heel gemakkelijk, vind ik. En heel waardevol om te zien in coronatijd hoe leerlingen op schema zaten, of niet. Als collega’s er echt goed gebruik van maken, profiteert de leerling daar ook van. Dat hebben we hier wel gezien. Er blijft altijd nog wel wat te wensen over om er ook echt wat mee te doen. Daar ga ik me – op basis van kwaliteitsbeleid – nog meer hard voor maken.”

Eigenlijk is alles wat ik heb gesignaleerd, ook opgepakt

Voel je je door Cito gehoord?

“Ja, ik voel me door Cito altijd gehoord en gesteund. Op het moment dat ik aan de bel trek, hangt bij wijze van spreken de adviseur al aan de lijn. We worden hartstikke serieus genomen. En als ik een vraag heb die niet direct beantwoord kan worden, zorgen ze er wel voor dat het nog komt. Je wordt altijd gehoord en geholpen. Zo is iemand uit de toets of rapportage verwijderen nu mogelijk en ook een toets resetten. Eigenlijk is alles wat ik heb gesignaleerd, ook opgepakt. Ik heb dus het idee dat met mijn feedback ook daadwerkelijk iets gebeurt en dat is heel fijn. Zo is de afname deze keer ook helemaal vlekkeloos verlopen. Misschien zou Cito nog eens scholen bij elkaar kunnen brengen, om samen te kijken wat we kunnen leren van elkaar en van de resultaten. Dat zou top zijn. Verder heb ik geen wensen.”

Ga na: wat wil ik doen met de resultaten, waarom ga ik toetsen. En zorg voor een goede voorbereiding.