'Mooier dan dit wordt het niet met alle digitale opties'

Een week voordat de afnames van de schoolexamens op het Stedelijk Lyceum in Enschede beginnen, spreken we ICT-netwerkbeheerder Tjeerd Kootstra. Hij is samen met twee collega’s binnen de school de motor achter de inzet van alle (oefen)toetsen op alle niveaus. De grote openbare school in Twente met maar liefst 3300 leerlingen biedt onderwijs op alle niveaus, van vmbo tot aan het gymnasium. Tjeerd Kootstra is een enthousiast gebruiker van het toetsplatform Woots. Hij werkt al 22 jaar in het onderwijs als ondersteuner op het gebied van ICT. “Mooier dan dit wordt het niet met alle digitale opties van nu.” We spraken hem weer na afloop van de schoolexamens, ook over de commotie over gedeelde antwoorden op TikTok.

Tjeerd Kootstra zit graag achter de knoppen en doet dit al heel lang. Bij de inzet van Kijk- en luistertoetsen is hij ook al lang nauw betrokken. Vooral over de komst van Woots is hij enthousiast. “Voorheen gaf het afspelen van de toets met de inzet van tv’s of dvd’s zoveel gedonder. Daar zijn we nu gelukkig vanaf. De hele school is ruimschoots voorzien van Chromebooks en veel collega’s nemen de toetsen nu digitaal af. Ook met niet-examenleerlingen wordt volop geoefend en geëxamineerd met de Kijk- en luistertoetsen.”

Vooral voordelen

Vanaf de introductie van het toetsplatform was Tjeerd betrokken bij de ontwikkeling. Hij reisde een keer af naar Arnhem voor een regiobijeenkomst om meer te weten te komen over deze ontwikkeling. Al snel was hij ‘om’ en zag hij vooral de voordelen van het gebruik van alle digitale opties. Sindsdien haalt hij met gemak hete kastanjes uit het vuur bij taaldocenten en helpt hij z’n collega’s graag met het afnemen van de schoolexamens. “Over Woots daar zijn collega’s over het algemeen wel enthousiast over. Bijvoorbeeld als een leerling later is. Dan gaat hij zitten en beginnen. Dat kan nu gewoon! Dat maakt het voor ons wel gemakkelijker. En inhalen is nu ook wel heel makkelijk.”

Voorzieningen die helpen bij een digitale afname

In totaal hebben ze 5.000 Chromebooks voor de hele school. Tjeerd vertelt: “Sinds de invoering van Somtoday bij de school in Enschede gaat het invoeren van de gegevens, het synchroniseren, veel gemakkelijker. Op alle vier de locaties hebben bovenbouwleerlingen schoolexamens in drie talen, daarvoor worden vooral digitale toetsen ingezet. Daar zetten we wel op in. We willen iedereen gauw ‘over’ hebben, want met bijvoorbeeld 150 leerlingen in 5 havo met Engels: dat zijn wel wat pagina’s die je anders zou moeten printen, dat is doodzonde. Zet ze maar gewoon achter het Chromebook. En als er wat mis is, dan helpen we.” Om problemen bij de afname te voorkomen zijn er genoeg Chromebooks op voorraad, laat Tjeerd weten. “Als er dan een kapot gaat, is er een reserve beschikbaar. Als een toets vastloopt, kun je ‘m uitzetten en pak je een andere, dan kun je gewoon doorgaan.”

Digitaal afnemen nog spannend met grote klassen

Wat betreft een digitale afname is de ene docent er enthousiaster over dan de andere docent, laat Tjeerd weten. “De hoop is de schoolexamens dit jaar allemaal digitaal te doen. De sectie Frans is daarin heel vooruitstrevend. Waarschijnlijk omdat zij kleinere klassen hebben. De collega’s van de secties Engels en Duits vinden het spannender, maar die hebben ook veel grotere klassen. Daar zijn mensen toch vaak wel zenuwachtig over. Omdat Chromebooks haperen of er andere dingen spelen. Dan zijn we zoveel mogelijk stand-by om die leerlingen op weg te helpen. Als dat lukt, want er zijn afnames op vier examenlocaties. Dat zijn allemaal locaties met gemiddeld drie talen op drie of vier niveaus; er komen dus heel wat kijk- en luistertoetsen langs!” Samen met twee collega’s is hij bij de afname op locatie om in te springen. Ze adviseren intern om de afnames te spreiden en ook om de afname op tijd aan te vragen. “Soms moeten we ‘sorry’ zeggen, maar over het algemeen loopt dat wel los.” En als een docent aangeeft dat hij toch moeite heeft met de digitale afname, dan luidt Tjeerds advies: “pak dan de Kijk- en luistertoetsen van bijvoorbeeld 2019. Ga die lekker doen!” Als ze de schoolexamens nog willen afnemen via de tv-schermen of met dvd, dan hebben ze pech en zijn ze op zichzelf aangewezen. “Red oe d’r met”, zegt Tjeerd op z’n Twents. Daar staat hij niet meer voor in.

Oefenen met leerlingen, maar waarom geen cijfer?

Veel docenten gaan ook oefenen met leerlingen van de school in Enschede. Ook met niet-examenleerlingen. “Dat is hartstikke mooi natuurlijk”, vindt Tjeerd. “Bijvoorbeeld met 3 havo-leerlingen. Heel makkelijk om ze goed voor te bereiden of om daarmee een proefwerk af te nemen. Voor de thuiszitters is het nu bij uitstek mogelijk om te oefenen. Alleen de ene docent ziet dat wat meer zitten dan de andere docent. Wij hebben tegenwoordig dus Somtoday, maar waarom krijg je bij oefentoetsen dan niet alle resultaten te zien? Bij die toetsjes wil je ook zien of hun vaardigheden omhoog of omlaag gaan.” Hij vraagt zich af waarom hij dan geen cijfer te zien krijgt, de leerlingen zien alleen de punten. “Dat is bijzonder onhandig”, vindt Tjeerd. “Er is toch een importknop naar Somtoday? Mooier zou zijn als je dan de keus krijgt: wil je de punten of een cijfer? Dat zou fijn zijn als je cijfers kunt importeren, zonder ze over te typen. Ik snap dat jullie in de overtuiging zijn dat dit geen zinnig cijfer is, maar ik zou toch liever zien dat de keus bij de docent ligt. Ook voor het overzicht.” Deze optie heeft hij dan ook aangegeven bij Woots. Hij deelt graag zijn tips om aan te geven wat docenten graag willen.

Andere voorbereiding door Som en vragen om extra tijd

In de voorbereiding op de schoolexamens hoeft Tjeerd niet veel te doen. “Het meeste zet de docent zelf klaar. Dit jaar heb ik daar ook minder beeld bij dan vorig jaar. Toen moesten er veel gegevens handmatig worden ingelezen, nu met Som is dat veel gemakkelijker. Door een synchronisatie worden groepen automatisch gekoppeld, daarom heb ik er nu minder mee van doen.” Alleen met nieuwe docenten duikt hij nog wat intensiever samen in Woots. “Die vinden het heel handig.” Tjeerd geeft aan dat de meeste vragen van docenten voor de afnames gaan over het geven van extra tijd. Die lijsten komen binnen in horten en stoten, sommige via de administratie, andere via de dyslexiecoördinatoren of via de examencoördinatoren. Tjeerds advies is: “lever alle lijsten van alle leerlingen – niet alleen de examenleerlingen ~ in een keer aan vanuit Somtoday. Dat voorkomt dat je kort voor een schoolexamen nog van alles moet regelen. Er komen er altijd nog wel een paar leerlingen achteraan waarvan niet bekend was dat ze extra tijd mogen krijgen, maar daar komt nu wel lijn in. De inleesmethode is heel makkelijk, dit werkt wel.”

De schoolbel gaat; wel handig als je dan kunt pauzeren!

Ook heeft Tjeerd nog een ander advies. “Voor de kijk- en luistertoetsen beginnen heb je altijd een aanloop, vaak is die een beetje rommelig. Leerlingen moeten zich aanmelden, er komt nog een te laat binnen. En als de docent iets later begint, gaat na een tijdje de schoolbel. Het zou dan handig zijn als je de toets kunt pauzeren, bijvoorbeeld tussen het audio- en het videodeel. Is er een pauze mogelijk tussen het ene en andere deel? De schoolbel uitzetten, is lastig als het een installatie is van 25 jaar oud.”

Onze leerlingen maken toetsen het liefst digitaal

Op initiatief van de docenten van het Stedelijk Lyceum worden leerlingen gevraagd of ze de toets liever klassikaal of digitaal maken. Tjeerd zegt: “Op die vraag geven bijna alle leerlingen aan de toets liever digitaal te maken omdat ze zich dan veel beter kunnen concentreren en minder afgeleid worden. We werken nu dus met de Chromebooks. In begin vonden ze het scherm wat klein, maar sommigen maken hem nu ook op mobiel. Van die grootte lijken ze nu geen last meer te hebben. Alhoewel het vergroten van een scherm via scherminstellingen wel lastig blijkt te zijn. Dat is gemeld in ieder geval bij Woots.” Zijn advies voor de leerling is dan wel om dit nog even te melden bij de docent in verband met het mogelijk missen van sommige vragen.

Verloop schoolexamens in februari 2022

“Het liep allemaal vrij goed. Er waren geen hick-ups”, volgens Tjeerd. “De meeste schoolexamens zijn digitaal afgenomen. Er was één locatie met grote klassen voor Frans en Duits die nog wel op papier heeft afgenomen. Veel geoefend met de vrije navigatie in de digitale versie is er niet, vandaar dat sommigen een normering van de papieren versie hebben gehanteerd, omdat leerlingen de voordelen bij een digitale afname niet hebben gebruikt.” Tjeerd geeft als tip om de vrije navigatie meer te promoten voor volgend jaar. Inhoudelijk was het schoolexamen Frans havo en vwo voor het eerst in jaren goed te doen, volgens een van zijn taaldocenten.” Tjeerd: “ik heb dus wel positieve ervaringen gehad. We zijn niet vaak ingeroepen om te helpen bij de afnames. Een compliment nog: voor onderbouwleerlingen hebben we nu ook materiaal kunnen inzetten. Zelfs voor ISK-schakelklassen. Dat is ons heel goed bevallen! Als het mogelijk is, willen we dat volgend jaar weer.”

Commotie over gedeelde antwoorden op TikTok

Wat betreft het onrechtmatig delen van antwoorden van de Kijk- en luistertoetsen via TikTok zegt Tjeerd: “Die berichten hebben sommige van onze leerlingen vast ook bereikt. Dit schoolexamen is alleen niet heel opvallend anders gemaakt, is gebleken uit de resultaten. Sommige docenten hebben na de ophef een andere schoolexamen klaargezet, bijvoorbeeld van 2019. Uit voorzorg.” Tjeerd vraagt zich wel af: “waarom bieden jullie niet een schoolexamen aan met fragmenten uit verschillende jaargangen met willekeurige volgorde van audio- en videodelen? Waarvan ook nog eens de vragen gehusseld zijn?” In zijn beleving ben je dan van alles af.

Wensen, ook vanwege het 50-jarig bestaan van de toetsen

Als er nog iets is wat Tjeerd graag verandert zou willen zien, is dat het inloggen. Het Stedelijk Lyceum bestelt voor vier locaties, daarvoor moet hij vier keer inloggen. “Dat is ongelofelijk onhandig.” Hij legt uit dat kwaliteitsmedewerkers binnen de school graag willen meekijken hoe leerlingen de toetsen maken, dat zij dan voor al die locaties en alle klassen gemachtigd moeten worden om de resultaten in te zien. “Dat is overigens niet alleen een Cito-ding”, zegt Tjeerd. “Ook andere partijen werken met de brin6, dan hebben we hetzelfde probleem.” Op de vraag of hij nog andere wensen heeft voor het 50-jarig bestaan van de Kijk- en luistertoetsen zegt Tjeerd: “Digitaal werkt heel fijn, beter dan dit gaat het niet worden. Docenten zullen altijd wel wat te mopperen hebben, maar hier kunnen we nog heel lang mee vooruit.”