Is dat van Cito?

Vrijdagmorgen 10 februari 2023. Ik zie een mail in mijn mailbox van een collega over een LinkedIn-post. Het gaat over een tekst die uit een van onze toetsen Begrijpend lezen zou moeten komen. Er is behoorlijk veel kritiek op deze tekst. Hoewel het eigenlijk mijn vrije dag is, schiet ik meteen in de actiemodus. Ik word altijd meteen heel nieuwsgierig als het over onze toetsen gaat. Wat wordt er gezegd? Klopt dit? Moeten we hier iets mee doen?

Ik open snel de betreffende LinkedIn-post met toegevoegde “Cito-tekst”.

Ik lees de tekst met plaatsvervangende schaamte. De tekst komt me helemaal niet bekend voor (gelukkig) en vele gedachten gaan door mijn hoofd: “Zal deze tekst echt van ons komen? Dat kan toch niet? Hij komt zeker niet uit onze nieuwe toetsen Leerling in beeld, niet uit 3.0 en ook niet uit de tweede generatie toetsen Begrijpend lezen. Die teksten ken ik immers uit mijn hoofd zo ongeveer. Zou hij uit een toets van de eerste generatie komen? Dat was een heel andere tijd, maar dan nog, kon ik het me niet voorstellen. Of uit een hulpboek dat we bij de tweede generatie uitbrachten? Of zou het uit een Entreetoets komen? Of uit een Eindtoets van járen geleden?”

In overleg met collega’s besluiten we dat we ook nog in oude materialen nagaan of de tekst van ons is. Pas daarna zullen we reageren op de LinkedIn-post. Gelukkig komen we de tekst nergens tegen in nieuwe of oude toetsen en we reageren met dit bericht:
Dank voor de melding. We nemen dit soort signalen heel serieus en hebben daarom de tijd genomen om dit goed uit te zoeken. Deze opdracht is niet afkomstig uit een van onze toetsen voor het basisonderwijs. Het lijkt erop dat het oefenmateriaal betreft, dat door een andere partij op de markt wordt gebracht. We vinden het heel jammer dat door de naamgeving de suggestie wordt gewekt dat oefenmateriaal door ons of in opdracht van ons is ontwikkeld. Los daarvan: deze tekst zou zeker niet door onze screening komen. Steeds opnieuw screenen en vernieuwen wij onze toetsen zodat deze blijven passen bij de huidige tijd en de leefwereld van kinderen.

De opmerkingen op deze post, en alle reposts, raken me. Niet alleen omdat ik me bij Cito verbonden voel, maar ook als persoon en als moeder. Ik raak ook emotioneel betrokken als ik een tekst als die van Cas lees. Een tekst als deze zou bij ons nooit door de screening komen. Voordat we beginnen met het maken van opgaven bij een tekst, is de tekst zelf al door minstens 4 personen gezien. Dat zijn twee leerkrachten uit het basisonderwijs en twee Cito-collega’s van het team Begrijpend lezen. Soms is er twijfel over de geschiktheid van een tekst; dan kijkt nog een derde Cito-collega mee.

We zijn niet snel tevreden over teksten. Als eerste moet de tekst qua onderwerp en toon passen bij de belevingswereld van de doelgroep. Emotioneel beladen onderwerpen, zoals echtscheiding, dood, pesten, leer- en/of gedragsproblemen vermijden we. We willen niet dat een leerling van slag raakt tijdens een toets en daardoor niet meer kan laten zien wat hij/zij kan. Verder proberen we geen specifieke groepen leerlingen te bevoordelen of te benadelen. Dat betekent dat we niet kiezen voor typische jongens- of meisjesonderwerpen, onderwerpen die sterk regionaal gebonden zijn of die niet passen bij bepaalde culturen of religies. Dit gaat dan allemaal over de inhoud van de tekst. Daarnaast stellen we uiteraard ook eisen aan de taal en structuur van de tekst.
De leerkrachten die de teksten screenen weten uiteraard goed welke teksten wel of niet aansluiten bij hun leerlingen. Als Cito-medewerker kijken we daarnaast goed of de tekst voldoende in zich heeft om er leesbegripvragen bij te stellen.

Ook nadat we vragen bij de teksten geconstrueerd hebben worden de teksten, deze keer met vragen, nog eens door zes leerkrachten/IB’ers gescreend: drie mensen uit het basisonderwijs en drie mensen uit het speciaal (basis)onderwijs. Zij geven vooral feedback op de geconstrueerde opgaven: zijn ze begrijpelijk voor alle leerlingen, dus ook voor bijvoorbeeld die leerling met autisme of die leerling met een taalontwikkelingsstoornis? Soms wordt er ook nog wel eens terechte feedback gegeven op de tekst zelf en soms betekent dat ook dat een tekst alsnog sneuvelt.

En natuurlijk, altijd blijven er daarna nog wel opmerkingen over teksten bij ons binnenkomen. Zoveel mensen, zoveel meningen … De een vindt een tekst te lang, de ander juist te kort, de een vindt dat een verhaal te weinig niet-Nederlandse namen bevat, een ander struikelt juist over te veel niet-Nederlandse namen, de een vindt dat we melk niet mogen promoten, de ander vindt een tekst ongepast vanwege een uitje naar het Dolfinarium. Wij willen niemand voor het hoofd stoten met onze teksten en nemen daarom elke klacht serieus. Maar dan hoop ik wel dat onze critici ons óók serieus nemen.