Alfa-toetsen

Helaas kunnen we je niet voorzien van volledige opgavenboekjes. Wel kun je een goede indruk krijgen van zowel de toetsen via een aantal voorbeeldopgaven en bijbehorende handleidingen. 

In plaats van de eerdere Alfa C-opgavenboekjes is de Niveautoets A1 ontwikkeld. Alfa C komt overeen met niveau A1 van het Raamwerk Nt2. De nieuwe Niveautoets A1 toetst dan ook hetzelfde als de oude Alfa C-toets.

Bij de ontwikkeling van de toets hebben wij de brede doelgroep van anderstalige afabetiseringscursisten en -leerlingen voor ogen gehad. Hierbij gaan we ervan uit dat de cursist* over een zekere mondelinge taalvaardigheid beschikt. Voor niet-aanspreekbare nieuwkomers is de toets minder geschikt, omdat de instructies soms niet begrepen zullen worden. Eventueel kan een tolk ingezet worden.

De voorstudie bestond uit meerdere diepte-interviews en een literatuuronderzoek, waarin onderzocht is of de toenmalige Alfa-toetsen (2007) nog actueel waren en in hoeverre deze aangepast moesten worden voor een nieuwe uitgave. Naar aanleiding van deze voorstudie is door een onafhankelijk marktonderzoeksbureau een marktonderzoek uitgevoerd om de wensen en behoeften van de doelgroep, het Nt2-werkveld, in kaart te brengen. De uitkomst van het marktonderzoek heeft er toe geleid dat de opzet van de nieuwe toetsmatrijs is gevalideerd en verder verfijnd. De nieuw ontwikkelde en aangepaste opgaven zijn voorgelegd aan experts op het gebied van alfabetisering Nt2. Op basis van deze bevindingen zijn de opgaven bijgesteld en is de ‘try-outversie’ van de toets ontwikkeld.

Voor de try-out hebben we diverse onderwijsinstellingen op verschillende locaties in het land bezocht: ROC’s, Taalinstituten en ISK-scholen. De toetsen zijn voorgelegd aan cursisten en leerlingen die al een alfabetiseringstraject volgden. Tijdens de try-out werd geobserveerd hoe de afzonderlijke toetsopgaven functioneerden. Hierbij is gelet op de moeilijkheid van de opgaven, de aansluiting op de belevingswereld, de instructietaal en de afnameduur. Ook kregen de docenten van de alfabetiseringsklas tijdens de try-out de gelegenheid om de opgaven en de docentenhandleiding te evalueren. Na analyse van de gegevens werd duidelijk waar aanpassingen gewenst waren en welke opgaven vervangen zouden moeten worden. Op basis hiervan zijn de opgaven en handleiding bijgesteld.

Om vorderingen in een taalleerproces te kunnen meten of beoordelen hebben we ijkpunten nodig. In het Nt2-onderwijs worden ijkpunten gehanteerd die zijn beschreven in het Raamwerk Nt2. Het Raamwerk Nt2 is een bewerking van het Common European Framework of Reference, een Europese niveaubeschrijving voor vaardigheid in de vreemde talen. Er bestaat (nog) geen Europees Raamwerk voor alfabetisering. Voor de alfabetisering in het Nederlands als tweede taal, is het Raamwerk Alfabetisering NT2 ontwikkeld. De Alfa-toetsen zijn gebaseerd op het Raamwerk Alfabetisering Nt2.

In het Raamwerk Alfabetisering Nt2 worden drie niveaus beschreven: Alfa A, Alfa B en Alfa C. Het niveau Alfa C loopt parallel aan niveau A1 van het Raamwerk Nt2. Na het behalen van de niveaustap Alfa A beheerst men het alfabetisch principe. Na Alfa B kan men effectiever lezen en schrijven doordat clusters en morfemen als geheel gelezen en geschreven kunnen worden. Na Alfa C is het lezen en schrijven zodanig geautomatiseerd dat het in de verdere taalverwerving geen stagnaties meer veroorzaakt.

Het Raamwerk Alfabetisering loopt door tot niveau Alfa C omdat het alfabetiseringsniveau op niveau Alfa B nog niet is voltooid. Als we er vanuit zouden gaan dat de alfacursisten* na Alfa B met de geletterde cursisten* mee kunnen in een groep op weg naar A1, dan lopen we het risico dat het leerproces zal stagneren omdat de alfacursist* het proces van lezen en schrijven nog onvoldoende geautomatiseerd heeft. We adviseren een alfacursist* pas na het behalen van niveau A1 op de vaardigheden lezen en schrijven door te laten stromen naar een regulier traject.

In de handleiding vind je de algemene aanwijzingen voor afname. Daarnaast is per taak uitgewerkt welke hulp wel of juist niet gegeven mag worden en hoe er gescoord dient te worden. Dat wil niet zeggen dat wij ervan uitgaan dat iedereen de toets kan afnemen. De instructie moet flexibel worden aangepast aan het niveau van de leerling en kleine signalen van begrip of onbegrip moeten door de toetsleider worden opgepikt. Wij gaan er dan ook van uit dat de toets wordt afgenomen door een deskundige, zoals de Nt2-docent.

Tijdens de afname van de toets vult de toetsleider het scoreformulier in. Dit kan zowel op papier als digitaal (beide scoreformulieren zijn op de Cito Portal te vinden). Bij een aantal taken is er een voorbeeldopgave. Deze opgaven staan duidelijk aangegeven in de handleiding en op het scoreformulier. Bij deze voorbeeldopgave mag zoveel hulp aangeboden worden om het principe van de taak duidelijk te maken.

Na het afnemen van de toets behaalt de cursist* een score. In de handleiding staat een tabel waarin de behaalde score gekoppeld kan worden aan een schaal: beheerst het niveau, is op weg naar het niveau of beheerst het niveau niet. Het scoreformulier is zo ingedeeld dat het direct zichtbaar is welke taken technische vaardigheden bevatten en welke taken functionele vaardigheden. Dit geeft de docent extra inzicht in het beheersingsproces van de cursist of leerling. Ook is er ruimte op het scoreformulier om observaties te noteren over bijvoorbeeld het lees- en schrijftempo van de cursist of leerling.