De doorstroomtoets helpt om door te stromen
Groep 8! Het jaar van de eindmusical, het uitzwaaifeest én … de doorstroomtoets. Naar welke school stromen de groep 8’ers door? Leerkrachten hebben vaak al een goed beeld welke richting het beste bij hun leerlingen aansluit. Resultaten uit de doorstroomtoets helpen hen om dat beeld te bevestigen of eventueel wat bij te stellen.
Onze organisatie is betrokken bij twee doorstroomtoetsen. Op deze pagina delen we onze visie over doorstroomtoetsen en vertellen over onze betrokkenheid.
Doorstromen
Het belangrijkste doel van de doorstroomtoets is advies geven aan de leerkracht over doorstroom, naar een richting in het voortgezet onderwijs die op dat moment het beste aansluit. De toets is niet het eindpunt in de ontwikkeling van een leerling. Want in het vervolgonderwijs ontwikkelen leerlingen zich verder.
Natuurlijk beseffen we dat de doorstroomtoets niet alles meet. Dat kan ook niet. Dat kan geen enkele toets. Het is juist de combinatie van het oordeel van de leerkracht en het toetsresultaat, die leidt tot een zo goed mogelijk advies over het best passende vervolgonderwijs.
In de praktijk
Sinds schooljaar 2023/2024 maken groep 8’ers de doorstroomtoets. Er wordt in het onderwijsveld en ook daarbuiten, veel gesproken over de doorstroomtoets. Hoe kijken wij hiernaar?
Geen, één of meerdere doorstroomtoetsen?
- Keuzevrijheid, een goede zaak
Er zijn zes doorstroomtoetsen waaruit scholen kunnen kiezen. Op die manier kunnen ze zelf bepalen welke doorstroomtoets het best past bij hun visie en het best aansluit bij de ervaring van hun leerlingen.
- Afschaffen, geen goed idee
We horen soms oproepen om de doorstroomtoets helemaal af te schaffen. Maar daarmee introduceren we juist de ongelijkheid die we met elkaar proberen op te lossen. Zouden we geen doorstroomtoets meer afnemen, dan kan het oordeel van de leerkracht te subjectief zijn. Het is juist de combinatie van het oordeel van de leerkracht en het toetsresultaat die bijdraagt aan kansengelijkheid.
Wat maakt toetsresultaten vergelijkbaar en betrouwbaar?
- Eén proces en gelijke wettelijke eisen
Voordat een doorstroomtoets mag worden gemaakt op school, moet de toets officieel worden toegelaten tot het Nederlandse onderwijsstelsel. Daar gaat een zorgvuldige en uitgebreide kwaliteitsbeoordeling aan vooraf (meer hierover lees je op deze website.) Alle aanbieders van doorstroomtoetsen volgen hetzelfde proces en moeten voldoen aan dezelfde wettelijke eisen. Hierdoor is de kwaliteit van alle doorstroomtoetsen vergelijkbaar.
- Eén normering
Om ervoor te zorgen dat leerlingen voor dezelfde toetsprestaties ook hetzelfde toetsadvies krijgen, ongeacht de doorstroomtoets die ze maken, worden alle doorstroomtoetsen op eenzelfde manier genormeerd. Deze landelijke normering draagt bij aan de vergelijkbaarheid en de betrouwbaarheid van toetsresultaten. Bij het normeren wordt er niet gekeken naar de voorlopige schooladviezen. Daardoor zijn toetsadviezen echt een objectief gegeven naast het schooladvies.Normeren gebeurt op basis van zogenoemde ankervragen. Ankervragen zijn toetsvragen die in alle doorstroomtoetsen zijn opgenomen. Op basis van dit gezamenlijke anker worden de grenzen voor referentieniveaus (wat een leerling weet en kan) en de verschillende toetsadviezen (van pro/vmbo tot vwo) bepaald. Zo leiden bij alle doorstroomtoetsen dezelfde prestatie tot dezelfde resultaten. De ankervragen worden samen met de overige toetsvragen gebruikt om de vaardigheid van een leerling te bepalen.
Eerlijke kansen met de doorstroomtoets?
- De doorstroomtoets werkt!
Vanaf 2015, toen de eindtoets verplicht werd, hebben alle leerlingen in groep 8 een extra kans gekregen om te laten zien wat ze in hun mars hebben, los van het oordeel van hun leerkracht. Dat het werkt is gebleken in 2020 en er door Corona geen eindtoetsafnames waren. Toen kregen groep 8’ers gemiddeld een lager schooladvies als we dat vergelijken met voorgaande jaren. Schooladviezen werden door het wegvallen van de toenmalige eindtoets namelijk niet naar boven bijgesteld. Dit had een negatief effect op leerlingen met een lage sociaal economische status en leerlingen uit minder stedelijke gebieden. (Ref. rapport DUO)
- Ondersteunen met toetsresultaten
Wij zijn ervan overtuigd dat data die onder meer wordt verzameld met toetsen, bijdraagt aan het met vertrouwen zetten van de volgende stap. En dat daardoor iedere leerling de kans krijgt om los van het oordeel van de leerkracht te laten zien wat hij of zij geleerd heeft.
- Juiste waarde
Helaas zien we dat de rol van de doorstroomtoets vaak onbedoeld groot wordt gemaakt. Met betaalde trainingen en extra bijles voor een zo hoog mogelijke toetsscore. Dat is niet alleen oneerlijk omdat dit niet voor iedereen is weggelegd, maar we vinden het bovenal onwenselijk omdat het de leerling niet helpt. Daarbij is de doorstroomtoets geen eindpunt in de ontwikkeling van een leerling. In het vervolgonderwijs ontwikkelen leerlingen zich verder.
Onderzoek
Verschillen in toetsresultaten
Na de landelijke normering is duidelijk geworden dat leerlingen verschillend hebben gepresteerd op dezelfde ankervragen die in elke doorstroomtoets voorkomen. Het heeft geleid tot verschillende toetsresultaten bij de verschillende doorstroomtoetsaanbieders. Om de verschillende toetsresultaten te kunnen verklaren is meer onderzoek nodig. Het kan bijvoorbeeld te maken hebben met verschillen in leerlingpopulatie per doorstroomtoets. Ook kunnen lengte, stijl, vraagtypen en/of toetsvorm (papier/digitaal) - toetsaanbieders bepalen die zelf - van invloed zijn. Het College voor Toetsen en Examens die verantwoordelijk is voor de normering van doorstroomtoetsen, zal hier nader onderzoek naar doen.
- Antwoorden Kamervragen over de doorstroomtoets door staatssecretaris Paul – dd. 22-08-2024
- Rapport Terugblik normering doorstroomtoetsen 2024 van het College voor Toetsen en Examens – dd. 16-07-2024
In beweging
Op basis van onze psychometrische kennis en expertise blijven we meedenken over verbeteringen in het huidige stelsel. Zonder daarbij af te hoeven stappen van keuzevrijheid en met behoud van de ruimte voor toetsaanbieders om hun eigen keuzes bij het ontwerpen van hun toets te maken.
Cito is betrokken bij twee doorstroomtoetsen
- Leerling in beeld-doorstroomtoetsBinnen Cito BV voeren we marktactiviteiten uit. Passend bij het volgsysteem Leerling in beeld van Cito wordt de Leerling in beeld-doorstroomtoets aangeboden.
- DOE
Binnen Stichting Cito ontwikkelen we namens de overheid alle wettelijke toetsen en examens voor het basis-, voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs. Voor primair onderwijs is dat dus de overheidsdoorstroomtoets DOE. Het is een verzoek van de Tweede Kamer om naast het aanbod doorstroomtoetsen van private partijen, ook een doorstroomtoets namens de overheid aan te bieden.
De kennis die we opbouwen binnen de stichting is beschikbaar voor onderwijs en markt. Alle toetsaanbieders, overheid en andere aanbieders, kunnen onder gelijke condities terecht bij Stichting Cito voor psychometrische kennis en expertise. De activiteiten van Cito BV en Stichting Cito zijn van elkaar gescheiden, zowel juridisch en organisatorisch, als in financiële en operationele zin. Collega’s van Cito BV en van Stichting Cito werken fysiek gescheiden van elkaar. Er zijn geen medewerkers die doorstroomtoets-taken verrichten voor zowel Cito BV als voor Stichting Cito. Lees hier meer over onze hybride organisatie.
Waarin de Leerling in beeld-doorstroomtoets en DOE van elkaar verschillen hebben we voor je op een rijtje gezet op deze webpagina.
We zoomen kort in op enkele vragen met antwoorden:
Wat is de rol van de doorstroomtoets?
De resultaten van de doorstroomtoets zijn voor de leerkracht extra informatie om het definitieve schooladvies te bepalen. (Zie ook Handreiking schooladvisering.) De doorstroomtoets is niet allesomvattend. Dat kan ook niet. Dat geldt voor alle toetsen. Wij geloven wel dat data die onder meer verzameld wordt met toetsen, bijdraagt aan eerlijke kansen. Wij vinden het belangrijk dat toetsresultaten altijd in een brede context worden gezien en door mensen worden geïnterpreteerd. Daarom is de rol van de leerkracht ook zo essentieel.
Waarom wordt er niet alleen vertrouwd op de professionaliteit van de leerkracht?
We komen niet aan de professionaliteit van de leerkracht. De toetsresultaten ondersteunen de leerkracht bij het bepalen van het schooladvies. De rol van de leerkracht vinden we heel belangrijk. Want toetsresultaten moeten altijd in een brede context worden gezien en door mensen worden geïnterpreteerd. Zouden we geen toetsen meer afnemen, dan kan het oordeel van de leerkracht te subjectief zijn. En zou de focus alleen liggen op de toets en het behalen van een zo hoog mogelijke score, dan wordt dat oordeel enorm belangrijk. Het is dan ook niet het een of het ander, maar de combinatie van toetsresultaat en oordeel van de leerkracht die bijdraagt aan kansengelijkheid.
Waarom kijkt de doorstroomtoets alleen naar taal en rekenen?
Rekenen, taalverzorging en lezen zijn verplichte onderdelen in een doorstroomtoets. Dat staat beschreven in de wet. Deze cognitieve vaardigheden zijn goed objectief te meten. Onafhankelijk van de leerkracht. De toetsresultaten geven een goede voorspelling voor het verdere verloop van de onderwijsloopbaan van de leerling. Ook wordt op basis van toelatings- en doorstroomonderzoek gekeken of de toetsadviezen overeenkomen met de niveaus waar leerlingen terecht zijn gekomen na 3 jaar middelbare school.
Wat klopt wel en wat klopt niet? (Animatie)
Er wordt veel gepraat over de doorstroomtoets. Omdat we merken dat niet altijd alles klopt wat er wordt verteld, hebben we deze animatie gemaakt. Hierin lichten we drie stellingen toe:
- De doorstroomtoets meet niet alles wat ik kan – dat klopt
- Voor mijn toetsadvies maakt het uit hoe mijn vriendjes de doorstroomtoets hebben gemaakt – dat klopt niet
- Er is een vast aantal toetsadviezen voor elke onderwijsrichting. Dus ik moet extra m’n best doen – dat klopt niet
Hoe kijkt Cito naar de ervaren toetsdruk?
Natuurlijk kunnen we ons voorstellen dat het maken van een doorstroomtoets voor leerlingen best spannend kan zijn. Maar tegelijkertijd moet je er ook de juiste waarde aan hechten. De doorstroomtoets is geen eindpunt in de ontwikkeling van een leerling. De toets geeft advies aan de leerkracht over doorstroom naar een richting in het vervolgonderwijs die op dat moment het beste aansluit. In het vervolgonderwijs ontwikkelen leerlingen zich verder.
Toch zien we helaas dat de rol van de doorstroomtoets vaak onbedoeld groot wordt gemaakt. Met betaalde trainingen en extra bijles voor een zo hoog mogelijke toetsscore. Dat is niet alleen oneerlijk omdat dit niet voor iedereen is weggelegd, maar we vinden het vooral onwenselijk omdat het de leerling niet helpt.
Welk beeld laten de Leerling in beeld-doorstroomtoets en DOE zien in 2024?
Leerling in beeld-doorstroomtoets & DOE
De resultaten van de nieuwe Leerling in beeld-doorstroomtoets van Cito, sluiten over het algemeen goed aan op de voorlopige schooladviezen, met een klein percentage afwijkingen naar boven. Voor een groot deel is dat te verklaren doordat scholen een enkelvoudig voorlopig schooladvies hebben afgegeven, ten opzichte van het voorgeschreven dubbel toetsadvies. Bijvoorbeeld een havoadvies vs. havo/vwo, of een vmbo-tl advies vs. vmbo gl/tl-havo. De aansluiting laat ook zien dat er stabiliteit zit in wat we meten met onze lvs-toetsen en de doorstroomtoets. En daar zijn we natuurlijk blij mee.
Ook bij de nieuwe overheidsdoorstroomtoets DOE die Stichting Cito ontwikkelt namens de overheid, is de relatie vergelijkbaar met het landelijke beeld van de voorlopige schooladviezen.
Kijken we naar de huidige verdeling van toetsadviezen, dan zien we dat voor zowel de Leerling in Beeld-doorstroomtoets als de DOE, deze in lijn is met de verwachting als we ons baseren op de resultaten van de deelnemende scholen op de Centrale Eindtoets van 2023. (Scholen die dit jaar de Leerling in beeld-doorstroomtoets en de DOE hebben gemaakt, kozen voor het overgrote deel in 2023 voor de Centrale Eindtoets.)
Lees ook
- Veelgestelde vragen – Van PO naar VO
- Over de normering doorstroomtoetsen (College voor Toetsen en Examens)
- Beoordeling leerresultaten (Inspectie voor het Onderwijs)
Kunnen we je helpen?
Stel je vraag via onze kanalen of kijk in de veelgestelde vragen.
Voor scholen: Vergeet niet om het brinnummer bij de hand te hebben en/of in de mail te vermelden, zodat we jouw vraag sneller kunnen behandelen!