'Niet meer roepen vanaf de zijlijn, maar actief meedenken over het nieuwe LVS'

Na de eerste lockdown in 2020 nam Basisschool Hertogin Johanna V in plaats van de E-toetsen de M-toetsen af, met een aangepaste normering. Intern begeleider Lieke van Nistelrooij ‘vond daar wat van’. “Die nieuwe normering klopte voor mijn gevoel niet helemaal. In de grafiek stond dan een I, maar volgens de normering was het eigenlijk een II. En die moeten we aanhouden. Het was ook onduidelijk voor leerlingen en ouders.” Toen Lieke een mail kreeg van Cito over het partnerprogramma voelde ze zich meteen aangesproken en besloot om mee te doen. “Ik kan van alles vinden en roepen vanaf de zijlijn, maar nu heb ik de kans om aan de voorkant mee te denken!”

Bovenaan het wensenlijstje van Lieke staat een duidelijke rapportage voor ouders. “We willen zo transparant mogelijk zijn”, legt ze uit. “Ik hoop dat we straks een mooie uitdraai van de resultaten kunnen meegeven, met een heldere uitleg erbij. Na de vorige toetsafname hebben we zelf een toelichting geschreven, ook om duidelijk te maken waar de toetsen voor gebruikt worden. Belangrijk, want er heerst nogal een stigma rondom de Cito-toetsen. Op het moment dat het woord Cito valt, worden kinderen ineens eerder op bed gelegd! De Cito-toets wordt nog te vaak gezien als een toets die beoordeelt hoe slim een kind is, dat is jammer. Het gaat over hoe zo'n kind zich in de klas beweegt. Cito is mooi om te volgen of het kind blijft groeien, maar het bepaalt niet hoe goed een kind is.”

Bij wie de diepte in?

Een andere wens is dat de leerkracht kan inzoomen op de resultaten. Lieke: “Als leerkracht wil je bij álle meetgegevens kunnen, zodat je snapt waar een resultaat op gebaseerd is en wat het zegt.” Dat de nieuwe toetsen korter zijn, is fijn, vindt Lieke. “Niet per se nodig, maar wel prettig. En goed dat je alsnog de diepte in kunt. Ik vind wel dat je zorgvuldig moet afwegen bij welke leerlingen je dat doet en waarom. En ook wanneer je dat gaat doen, want het kost natuurlijk toch tijd. Ik ben benieuwd wat er uit zo’n leesgesprek komt. Als het gaat om het achterhalen van de reden dat het misgaat – het leesniveau, de woordenschat of verbanden leggen – dan denk ik, dat weet je als leerkracht al. Dan krijg je een bevestiging van wat je al weet. Bij rekenen zie ik wel degelijk de toegevoegde waarde van een diagnostische analyse, dat vak is beter meetbaar dan begrijpend lezen. Als je ziet dat een leerling altijd moeite heeft met meten en meetkunde, dan wil je weten welke denkstappen hij maakt en waar het mis gaat. Straks kun je zien waar een leerling precies zit op die leerlijn; wat lukt en waar haakt hij af? Als je dat weet, kun je er heel gericht iets bij pakken. Dat is bij begrijpend lezen lastiger.”

Adaptief biedt kansen

De nieuwe digitale toetsen van Leerling in beeld zijn adaptief, dat wil zeggen dat ze zich aanpassen aan het niveau van de leerling. Lieke is enthousiast over de kansen die het biedt. “Maar we moeten nog wel goed kijken naar wat dat precies betekent. Zo vraag ik me af of het de meest geschikte vorm is voor groep 3 en 4. Of wat de effecten zijn van het digitaal afnemen van de rekentoets. Kinderen die normaal berekeningen op papier maken en dat nu niet doen, maken wellicht meer fouten. Misschien willen we in groep 3 en 4 de papieren toetsen gebruiken en gaan we in groep 5 tot en met 8 over op digitale afname. Het is in ieder geval fijn dat de mogelijkheid er straks is. Kinderen worden dan minder snel overvraagd of juist ondervraagd.”

Kippenvel van álles moeten meten

Het partnerprogramma van Cito kwam op een goed moment, want het onderwerp toetsen stond sowieso op de planning van de Filios Scholengroep, waar Basisschool Hertogin Johanna V onderdeel van is. De scholen werken met hetzelfde volgsysteem. “Het basispakket is hetzelfde, maar elke school kan er zelf voor kiezen om extra vaardigheden te meten”, legt Lieke uit. “Een aantal toetsen is verplicht en daarnaast kijken we welke toetsen voor ons meerwaarde hebben. Je moet keuzes maken die passen bij de visie van jouw school. Bepaal wat je écht wil weten. In de klankbordgroep van Cito werd gesproken over het meten van zaken als sociaal-emotionele ontwikkeling, executief functioneren en intelligentie. Je kunt zoveel meten, maar wat móet je meten? Ik krijg er kippenvel van als je álles moet meten. Ik vind dat je alleen moet toetsen als je er ook iets mee gaat doen. Want hoe meer je toetst, hoe meer labels je creëert. En je moet je afvragen of dat altijd nodig is. Een toets moet input geven voor een gesprek met een leerling. Een voorbeeld: wij werken nu met Viseon om een beeld te krijgen van de sociaal-emotionele ontwikkeling. We gebruiken het om te bepalen met welke leerlingen je in gesprek wilt. Een kind dat een minder fijne dag heeft, vult de vragenlijst heel anders in dan wanneer hij een leuke dag heeft gehad. Dan kun je besluiten dat een gesprek met die leerling op dat moment niet nodig is. Zo’n instrument moet een signaalfunctie hebben en geen beoordelingsfunctie.”

Een ander beeld van Cito

Lieke is positief over wat ze tot nu toe gezien heeft van het nieuwe leerlingvolgsysteem. Vooral het nieuwe dashboard spreekt aan. “Leerkrachten kunnen straks heel makkelijk plannen, toetsen afnemen, resultaten invoeren en de voortgang bekijken. Ik heb de indruk dat het een stuk gebruiksvriendelijker zal zijn.” Ook voor de leerlingen brengt Leerling in beeld vernieuwing. “De nieuwe toetsen zien er aantrekkelijk en aansprekend uit. En het is leuk dat de personages in de toetsen met de leerlingen meegroeien.” Door het partnerprogramma heeft Lieke een ander beeld van Cito gekregen. “Het was gewoon iets op de achtergrond, een bedrijf waar je producten van afneemt. Nu krijg ik een kijkje in de keuken en ken ik de mensen die ermee bezig zijn. Dat maakt het persoonlijker. Ik zie nu dat er goed wordt nagedacht over de inhoud. Ze luisteren echt naar ons. Net als vroeger geef ik mijn mening, maar nu op een andere manier en met een ander doel: om samen tot een goed leerlingvolgsysteem te komen.”