'Omdat er eigenlijk alleen maar voordelen werden gezien, is besloten dat alle scholen dit jaar overstappen op Leerling in beeld'

Focus op groei, adaptieve toetsen, meer mogelijkheden om het onderwijsaanbod af te stemmen op de leerlingen en een beter overzicht op bestuursniveau. Kort gezegd zijn dit de belangrijkste redenen waarom álle scholen van Openbaar Onderwijs Emmen dit jaar overstappen op Leerling in beeld. Ria Hulshof (strategisch adviseur kwaliteit) en Sanne Holman (adviseur onderwijs) verwachten er veel van.

Al onze scholen stappen over op Leerling in beeld

Openbaar Onderwijs Emmen bestaat uit 28 scholen. De meeste scholen zijn klein en hebben minder dan honderd leerlingen. Slechts een handjevol heeft zo’n driehonderd leerlingen. ‘De verschillen tussen de scholen zijn heel groot. We hebben sociale achterstandsscholen, scholen met een hoge uitstroom naar havo/vwo en alles wat ertussen zit. Er is bijvoorbeeld ook een school voor asielzoekers, een sbo-school en een expertisecentrum’, vertelt Ria Hulshof, strategisch adviseur kwaliteit.

Kwaliteitsbeleid

Ria’s functie bestaat pas sinds kort, hiervoor was ze bovenschools directeur. Over haar nieuwe rol in de organisatie zegt ze: ‘Voorheen waren vier bovenschoolse directeuren verantwoordelijk voor het kwaliteitsbeleid. We merkten alle vier hoe lastig het is om kwaliteitsbeleid te ontwikkelen en hierover te adviseren als je je handen eigenlijk al behoorlijk vol hebt aan de dagelijkse gang van zaken. Daar komt bij dat je als bovenschools directeur niet echt onafhankelijk bent, omdat je verantwoordelijkheid draagt voor een aantal scholen. Sinds dit najaar ben ik degene die binnen de organisatie het kwaliteitsbeleid in portefeuille heeft. Het kiezen en invoeren van Leerling in beeld is één van de taken waarvoor ik verantwoordelijk ben.’

Gedeeld enthousiasme over Leerling in beeld

Door het nieuwe inspectiekader moeten besturen sinds een aantal jaar goed zicht hebben op kwaliteit. Ria: ‘Om zicht te hebben op de kwaliteit van alle afzonderlijke scholen heb je een goed volgsysteem nodig. Vorig jaar heeft een aantal adviseurs onderwijs en directeuren onderzoek gedaan naar de mogelijkheden van Leerling in beeld. Iedereen was enthousiast over de manier waarop dit nieuwe volgsysteem van Cito met de groei van leerlingen omgaat. Ook het adaptief toetsen sprak erg aan. Omdat er eigenlijk alleen maar voordelen werden gezien, is besloten dat alle scholen dit jaar overstappen op Leerling in beeld.’

Taalarme regio

Het enthousiasme is ook ingegeven door de taalproblematiek in de regio. Sanne Holman, adviseur onderwijs, legt uit: ‘Zuidoost-Drenthe is van oudsher een taalarm gebied. De taalproblematiek speelt zowel bij autochtone leerlingen als leerlingen met een migratieachtergrond. Voorheen hadden veel leerlingen grote moeite met de behoorlijk talige Cito-toetsen. Dat speelde niet alleen bij begrijpend lezen maar bijvoorbeeld ook bij rekenen. De Leerling in beeld-toetsen zijn een stuk minder talig en op verschillende punten overzichtelijker. Dat past goed bij onze populatie, ik verwacht dat de leerlingen er veel beter mee uit de voeten kunnen.’

Visie op toetsen

Openbaar Onderwijs Emmen gaat in eerste instantie alleen het basispakket van Leerling in beeld gebruiken, met onder meer toetsen voor Rekenen-Wiskunde, Begrijpend Lezen en Taalverzorging. Sanne: ‘Anders wordt het gelijk veel te groot. Omdat we willen voorkomen dat mensen verzanden in alle aanvullende mogelijkheden die dit systeem biedt, kiezen we ervoor om eerst de basis goed neer te zetten.’ Op een later moment wordt bepaald of de scholen bijvoorbeeld ook de instrumenten voor Sociaal-emotioneel functioneren en Executieve functies gaan gebruiken. Ria: ‘Om hier bewuste keuzes in te maken, gaan we eerst een duidelijke toetsvisie formuleren. Want waarom toetsen we eigenlijk en wat betekent een toetsresultaat voor het onderwijsaanbod? Als we de eerste toetsronde achter de rug hebben, starten we daarmee. De eerste toetservaringen kunnen we dan mooi meenemen.’

Monitoring op bestuursniveau

Het bestuur geeft alle scholen ruimte om zelf te bepalen of zij de toetsen op papier of digitaal afnemen. Sanne: ‘Sowieso hebben niet alle scholen de infrastructuur voor een digitale afname. Maar ook de scholen die wel voldoende devices hebben, kiezen daar niet automatisch voor. Er zijn ook scholen die kiezen voor een combinatie, bijvoorbeeld tot en met groep 4 op papier en daarna digitaal.’ ‘Omdat álle scholen de Leerling in beeld-toetsen gaan gebruiken, krijgen we op bestuursniveau een goed beeld van de kwaliteit’, zegt Ria. ‘De verschillen in de schoolpopulaties zijn te groot om met bestuursgemiddelden te werken. Daarom brengen we per school de resultaten en risico’s in beeld. Op grond daarvan maken we strategische keuzes en formuleren we – gedifferentieerde – ontwikkeldoelen.’ Ria zou het toejuichen als aan Leerling in beeld een bestuurlijk dashboard wordt toegevoegd, waarmee de monitoring op bestuursniveau nog makkelijker wordt. ‘Vorig jaar hebben we geparticipeerd in een bestuurlijke werkgroep van Cito. Daar hebben we die wens neergelegd.’

Implementatie op de scholen

De implementatie van Leerling in beeld houdt dit bestuur in eigen hand. Ria: ‘Cito heeft al onze ib’ers opgeleid, zodat zij de ins en outs van het systeem goed in de vingers hebben. Daarnaast hebben vijf mensen binnen onze organisatie het train-de-trainerprogramma van Cito gevolgd. Zij trainen alle schoolteams en zijn intern het eerste aanspreekpunt. We hebben bewust gekozen voor trainers met een verschillende achtergrond. Er is een leerkracht, een ib’er, een adviseur onderwijs, een locatiedirecteur en een bovenschoolse ict’er. Doordat ze allemaal hun eigen expertise meenemen, kunnen zij ook goed inspelen op specifieke vragen.’

Makkelijker voor leerkrachten

Leerling is beeld is voor iedereen in de organisatie nieuw. Dat zal in het begin dus echt wel even wennen zijn, denkt Sanne. ‘Voor leerkrachten is het wel een omschakeling. Zij moeten de toetsen nu bijvoorbeeld zelf gaan plannen, dus aan de voorkant is dat een extra administratieve handeling. Andere dingen worden voor hen juist makkelijker. Zo kunnen ze aantekeningen maken bij de leerlingprofielen, leerlingrapportages en groepsrapportages, waardoor ze niet meer op allerlei verschillende plekken dingen hoeven te noteren en bij te houden. Dat draagt bij aan goed overzicht.’

Recht doen aan mogelijkheden

Openbaar Onderwijs Emmen verwacht dat Leerling in beeld uiteindelijk een waardevolle bijdrage kan leveren aan de onderwijskwaliteit. Ria: ‘Je wilt dat elk kind binnen zijn eigen (cognitieve) mogelijkheden de groei doormaakt die mogelijk is. Met Leerling in beeld hebben leerkrachten die groei scherper in beeld.’ Ria denkt dat er zo nog meer recht wordt gedaan aan elk kind en dat leerlingen noch overvraagd noch ondervraagd worden. Over dat laatste zegt ze: ‘Sommige leerlingen scoren bijvoorbeeld met gemak op het hoogste niveau. Als je ziet dat zo’n kind geen groei doormaakt, krijgt het kind wellicht onvoldoende uitdaging. Ook al is een I-score prachtig, dan moet je je onderwijsaanbod toch gaan aanpassen.’ Sanne vult aan: ‘Doordat Leerling in beeld focust op groei, wordt het voor leerkrachten duidelijker dat kinderen zich ook binnen een bepaalde niveaugroep prima kunnen blijven ontwikkelen. Een kind hoeft echt niet een I-, II- of III-score te hebben. Stel dat een kind een IV-score heeft en binnen die niveaugroep blijft groeien, dan kun je daar tevreden over zijn en je onderwijsaanbod daarop afstemmen.’ ‘Nu toetsen leerkrachten heel vaak omdat het nou eenmaal moet. Ik hoop dat Leerling in beeld eraan kan bijdragen dat de toetsen meer van de leerkrachten worden. Dat zij de toetsen gaan zien als een instrument waarmee ze kunnen werken – een instrument dat hen helpt bij het vormgeven van hun onderwijs’, besluit Ria.