Blik op kunst

De centrale examens in het voortgezet onderwijs zijn weer begonnen! Deze week zijn vwo-ers gestart met hun centraal praktisch examen tehatex (tekenen/handvaardigheid/textiele vormgeving). Toetsdeskundige Hugo Gitsels: “Vijfentwintig jaar geleden deed ik zelf examen voor dit vak. Het is vormend geweest voor mijn blik op kunst.”

Vijfentwintig jaar geleden deed ik zelf examen voor het vak tehatex. Als opdracht voor het Centraal Praktijk Examen (CPE) koos ik voor enkele dichtregels van Derek Jarman (In grey days of spring…) Ondertussen kan ik gerust zeggen dat dit gedicht en het examenthema ‘Licht en kleur’ uit 1998 vormend zijn geweest voor mijn blik op kunst. En de regels van het gedicht weet ik me nu nog te herinneren.

Keuze uit zeven opdrachten
Deze week starten bijna 2.400 vwo-ers met hun Centraal Praktisch Examen tehatex. Ze krijgen totaal 1400 minuten (ruim 23 uur) de tijd voor hun opdracht. Die tijd mogen ze verdelen over vier maanden, met als eindresultaat een portfolio met twee- of driedimensionaal beeldend werk (tekenen, handvaardigheid of textiel). In december zijn de opdrachten uitgereikt aan de kandidaten om een keuze te maken. Ze kunnen kiezen uit een gedicht, afbeelding, product of een van de vier voorgestelde titels. Enkele opdrachten zijn gelinkt aan het examenthema voor 2023; Kunst en Leven.

Persoonlijk proces
Een praktijkopdracht begint altijd met onderzoek. Welke invalshoek kies ik bij de opdracht? Wat wordt de relatie tussen inhoud en vorm en voor welk materiaal en techniek wordt gekozen? Uitleg van keuzes en toelichting op uitwerkingen horen ook bij het examen. Het portfolio bestaat voornamelijk uit schetsen, studies en experimenten met materiaal en technieken. Zo’n werkproces is heel dynamisch en verschilt van persoon tot persoon.

Van conceptvoorstel naar examenopdracht
De opdrachten worden bedacht door een groep vakdocenten met een examenklas. Vaak komen deze zogenoemde constructeurs al twee jaar van tevoren bij elkaar bij Cito, om conceptvoorstellen aan elkaar voor te leggen en uitwerkingsmogelijkheden te bespreken. Daar spat altijd weer de energie vanaf. En natuurlijk kun je geen examen ontwikkelen zonder een beoordelingsmodel. Het eerlijk beoordelen van deze individuele creativiteit en originaliteit vraagt om een specifiek soort beoordelingsmodel en instructie. Daarbij wordt onder meer gekeken naar (technische) uitvoering, de mate van experimenteren met materialen en technieken, en de breedte en diepgang van het onderzoek. Nadat de opdrachten zijn gecontroleerd en goedgekeurd door de vaststellingscommissie van het College voor Toetsen en Examens worden ze opgenomen in het centraal examen.

Voor docenten is het heel lastig om vanaf nu op de handen te gaan zitten. Je mag kandidaten immers niet meer op weg helpen of met ze van gedachten wisselen. Het is een examen. Met alle vakdocenten tehatex kijken we ook dit jaar weer uit naar de eindresultaten. Hoe mooi zou het zijn als door onze opdrachten, de blik op kunst van deze kandidaten zich ook verder ontwikkelt…

Enorm veel plezier en succes gewenst!

Hugo Gitsels
Toetsdeskundige tehatex vwo
Stichting Cito

Wil je meer weten over hoe een examenopgave tot stand komt? Kijk dan op deze webpagina.