Peiling Digitale geletterdheid
Digitale vaardigheden toetsen in een authentieke context
Hoe staat het met de digitale vaardigheden van leerlingen uit groep 8? En hoe meet je die eigenlijk? Digitale geletterdheid is cruciaal om leerlingen op eigen kracht te leren functioneren in een samenleving waarin digitale technologie en -media zo’n belangrijke plaats innemen. Voor de Peil.Digitale geletterdheid einde basisonderwijs 2021-2022 ontwierpen we een digitale, authentieke toetsomgeving, waarin leerlingen concreet laten zien wat ze weten en kunnen.
Bekijk ook innovatiethema Vaardigheden voor een nieuwe wereldOnze bijdrage: instrument digitale geletterdheid
Voor het peilingsonderzoek onderzochten we hoe digitaal geletterd groep 8-leerlingen zijn. Hiervoor ontwikkelden we een digitale, authentieke toetsomgeving met vier modules:
- Spacebook (sociale media omgeving)
- Spacegram (sociale media omgeving)
- Spacetalk (omgeving voor het maken van digitale presentaties)
- Webspace (omgeving voor het bouwen van websites)
In de peiling maken leerlingen opdrachten in twee contexten: in Spacebook of Spacegram, en in Spacetalk of Webspace. Daarin laten ze spelenderwijs zien hoe digivaardig ze zijn in - bijvoorbeeld - een social media omgeving. Chatbot Suzan speelt in alle modules een belangrijke rol. Ze begeleidt de leerlingen als 'vriendin' door de toets en vraagt de leerlingen om hulp: "Kun je mij helpen bij ....?". De app volgt het proces van de leerling op de voet en slaat alle gegevens op. Uiteindelijk ontstaat zo een betrouwbaar beeld van de digitale vaardigheden van elke leerling.
Leerlingen communiceren tijdens de toets met Suzan, en hebben het gevoel dat ze haar helpen. Maar Suzan is gewoon een chatbot die leerlingen door de toets heen leidt.
'Digitale vaardigheden worden nog vaak gemeten met een papieren toets. Via vragen als: "Jantje wil op deze sport en heeft deze zoekresultaten op Google gevonden. Wat nu?". Of leerlingen moeten hun digitale vaardigheden inschatten ("Hoe handig ben jij met…?"). Als je je vaardigheid niet echt kunt laten zien, doet dat afbreuk aan de validiteit.'
Maaike Heitink, Universiteit Twente
Over het peilingsonderzoek
Twee metingen
In het peilingsonderzoek brengen we de digitale geletterdheid van groep 8-leerlingen in beeld met:
- een authentieke toets, die bestaat uit vier verschillende modulen (Spacebook, Spacegram, Spacetalk en Webspace).
- een onderzoek onder schoolleiders, leerkrachten en leerlingen. We gaan op zoek naar de manier waarop leerlingen hun vaardigheden leren (op school en thuis) én welke algemene en domeinspecifieke kenmerken samenhangen met digitale geletterdheid.
'Het is belangrijk dat je meet wat je wilt meten: measure what matters. Met deze peiling willen we docenten verder helpen.' Meer lezen? Open 'Hoe kun je onderwijs verbeteren ....', interview met Maaike Heitink, Universiteit Twente.
Twee onderzoeksvragen
De peiling geeft antwoord op twee hoofd-onderzoeksvragen:
- We willen zicht krijgen op de leerlingprestaties én vooral op hoe deze prestaties zijn verdeeld over verschillende groepen leerlingen.
- We willen het verband ontdekken tussen prestaties, leerling-, leerkracht- en schoolmerken. Daarbij kijken we niet alleen naar factoren in het onderwijsleerproces, maar ook buiten school. We weten namelijk dat leerlingen digitale vaardigheden voor een belangrijk deel buiten school leren.
Wat is digitale geletterdheid?
Digitale geletterdheid is het bewust, kritisch en creatief gebruik kunnen maken van digitale technologie, digitale media en andere technologieën die nodig zijn om toegang te krijgen tot informatie en om actief te kunnen deelnemen aan de hedendaagse én toekomstige (kennis)maatschappij.
Definitie uit 2019, Ontwikkelteam Digitale geletterdheid
Domeinen digitale geletterdheid
Het raamwerk van SLO (2019) en de bouwstenen van Curriculum.nu (2019) zijn als uitgangspunt genomen voor de toetsomgeving. Alle domeinen van Digitale Geletterdheid komen aan bod, maar de nadruk ligt op digitale informatievaardigheden. Mediawijsheid, computational thinking en ICT-basisvaardigheden nemen we mee als voorwaarden om taken te kunnen uitvoeren (zoals het verzamelen, evalueren, verwerken en presenteren van digitale informatie).
Over het consortium
Dit peilingsonderzoek is in opdracht van het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO) en onder regie van de Inspectie van het Onderwijs uitgevoerd door een consortium bestaande uit de Universiteit Twente, KBA Nijmegen en CitoLab.
Download het rapport
Op 15 maart 2024 is het rapport ‘Peil.Digitale geletterdheid einde basisonderwijs 2021-2022’ naar buiten gebracht door Inspectie van het Onderwijs.
Ga naar het nieuwsbericht en het rapportEén van de leukste uitdagingen bij dit project is dat we de leerling echt met de Google zoekmachine wilden laten werken en toch hun zoekgedrag wilden loggen. Meestal is data verzamelen niet het spannendste onderdeel van een project, maar dit keer wel.
Marcel Hoekstra, Software ontwikkelaar
Mogelijk vind je dit ook interessant
Het project 'Minder meten, meer weten', waarin we onderzochten hoe procesdata ons méér informatie kan laten halen uit minder metingen
Kunnen we je helpen?
Je kan bij CitoLab terecht voor onderwijskundige- en psychometrische vraagstukken en voor innovatieve prototypes rondom toetsing. Stel je vraag via ons contactformulier of mail direct naar citolab@cito.nl. Blijf op de hoogte via onze CitoLab LinkedIn.
Heb je een vraag over Leerling in beeld, de doorstroomtoetsen of de Centrale Toetsen en Examens? Stuur een mail naar klantenservice@cito.nl of bel (026) 352 11 11.